شناسایی نشانه‌های شایع تروما یا آزار جنسی ، در کودکی می‌تواند به والدین، مراقبین، معلمان، مددکاران اجتماعی مشاوران و کادر مراقبت از کودک کمک کند تا به موقع مراجع قضایی مرتبط را آگاه کنند و گام های مناسب را برای محافظت از آسایش و امنیت کودکان بردارند. در این مقاله، علایم آزار جنسی در کودکان و نحوه گزارش آن را بررسی می‌کنیم.
نکته مهم: لطفا خاطرتان باشد که این مقاله یک راهنمای تشخیصی نیست یا جایگزین مشاوره تخصصی نمی‌شود.
چطور بفهمیم کودکی مورد آزار جنسی قرار گرفته است؟
آزار جنسی در کودکان چه علایمی دارد؟ بسیاری از مواقع از والدین شنیده ام که نتوانسته بودند تشخیص دهند فرزندشان مورد آزار جنسی قرار گرفته و تغییرات رفتاریِ رخ‌داده را به خلق و خو، سن یا سایر سوتفاهمات نسبت می‌دادند.
بیشتر بخوانید: مشاوره کودک
به این دلیل، تصمیم گرفتم تا نگاهی کلی به 11 نشانه روانپزشکی شایع که قربانیان تجاوز جنسی در کودکی آنها را تجربه می‌کنند، داشته باشم. لطفا خاطرتان باشد که این یک راهنمای تشخیصی نیست یا جایگزین مشاوره تخصصی نمی‌شود. من کوشیدم تا نشانه‌های رایجی را گردآوری کنم که افراد (چه کودک و چه بزرگسال) را به سبب تجربه بدرفتاری جنسی در کودکی به مطب روان درمانی می‌کشاند، اما این به هیچ وجه فهرست جامعی نیست و هر کدام از این علایم به طور جداگانه ممکن است علل دیگری داشته باشند.
بسته به سن، ماهیت خاص ترومای جنسی، خلق و خو و مهارت های مقابله ای هر فرد، علایم بالینی ممکن است متفاوت ظاهر شوند. اگر شما هر گونه ترومای کودکی، بدرفتاری یا غفلت را تجربه کرده‌اید، امکان دارد با برخی از رفتارها و الگوهای زیر همذات‌پنداری کنید. در این موارد، به شدت توصیه می‌کنم به دنبال کمک حرفه ای باشید.
بیشتر بخوانید: افزایش اعتماد به نفس در کودکان
11 نشانه شایع آزار جنسی در کودکان
1.گسستگی.
گسست احتمالا رایج‌ترین مکانیسم دفاعی است که ذهن برای محافظت از خود در برابر آسیب‌های تجاوز جنسی به کار می‌گیرد. گسستگی به نوعی گریز ذهن از بدن در مواقع استرس شدید، احساس ناتوانی، درد و رنج است.
2.آسیب‌رساندن به خود (بریدن، خودزنی).
خودزنی روش دیگری است که بازماندگان تروما در تلاش برای مقابله با درد شدید هیجانی و روانی به کار می‌گیرند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که در طول بریدنِ اعضای بدن یا خودزنی، مغز مواد افیونی طبیعی آزاد می‌کند که تجربه یا احساس آرامشی موقتی در پی می‌آورد. بسیاری از کسانی که خودزنی می‌کنند، آن را آرامش‌بخش می‌یابند.
3.ترس و اضطراب.
ساختار پاسخ بیش از حد به استرس، یکی از شایع ترین علایم روانپزشکی در بازماندگان ترومای جنسی است. این در ترس شدید، اضطراب اجتماعی، حملات وحشتزدگی، فوبیا و گوش به زنگی بیش از حد آشکار می‌شود. گویی بدن در حالت هوشیاری دایمی است و نمی‌تواند آرام بگیرد.
4.کابوس.
درست مانند خاطرات وحشتناک و مزاحم کهنه سربازان، بازماندگان بدرفتاری یا تجاوز جنسی اغلب کابوس، افکار مزاحم و خواب مختل را تجربه می‌کنند.
5.سو مصرف مواد.
سومصرف مواد یک مکانیسم مقابله‌ای رایج برای افرادی است که تجاوز جنسی را تجربه کرده اند. حتی امتحان کردن معمولی مواد مخدر در دوران نوجوانی چندان طبیعی نیست، به خصوص اگر فرزند خود را طوری تربیت کرده باشید که از تاثیر مواد مخدر بر سیستم عصبی مرکزی، عواقب اعتیاد و اثرات طولانی مدت مصرف همیشگی مواد مخدر آگاه باشد.
6.بیش فعالیِ جنسی.
این یک واکنش رایج به مواجهه جنسی زودرس یا یک تجربه جنسی آسیب‌زا است. اگر کودکی کوچک‌تر از آن است که دست به خودتحریکی افراطی بزند یا درگیر بازیها یا رفتارهای جنسی زودرس شده، معمولا هشداری است مبنی بر این که شاهد آن رفتار جنسی بوده، در آن مشارکت داشته یا در معرض تمایلات جنسی بزرگسالانه قرار گرفته است. در نوجوانی و بزرگسالی، این موضوع می‌تواند به شکل بی بند و باری، فعالیت جنسی غیرقانونی مانند فحشا، شرکت در پورنوگرافی و غیره باشد.
7.علایم شبه روان پریشی.
ظهور پارانویا، توهمات یا دوره های روان پریشی مختصر برای بازماندگان آزار جنسی در کودکان غیر معمول نیست.
8.نوسانات خلقی، عصبانیت و تحریک پذیری.
کودکان اغلب نمی‌توانند احساسات خود را به صورت کلامی بیان کنند، بنابراین به جای آن رفتارشان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. گاهی اوقات همین امر در مورد بزرگسالان نیز صادق است. نوسانات خلقی، تحریک پذیری و اختلال در سیستم انتقال دهنده عصبی در مغز که به صورت افسردگی، شیدایی، خشم و اضطراب نمایان می‌شود، در بین بازماندگان تروما رایج است.
9.اختلال در روابط و دشواری در حفظ دوستی های طولانی مدت یا روابط عاطفی.
پس از تجربه بدرفتاری یا ترومای جنسی، مردم دیگر ایمن، قابل اعتماد و در دسترس به نظر نمی‌رسند، بنابراین حفظ روابط بلندمدت مبتنی بر صداقت دشوار و اغلب پر تنش است.
10.رفتارهای بازگشتی (بیشتر در کودکان).
شب ادراری (خیس کردن رختخواب) و بی اختیاری مدفوع در کودکی که قبلا با موفقیت آموزش توالت رفتن را دریافت کرده، عصبانیت‌های توجیه‌ناپذیر و ناگهانی، طغیان‌های خشونت‌آمیز، رفتارهای چسبندگی و کنترل‌ناپذیر یا تکانشی بودن که قبلا در کودک وجود نداشت، از دیگر علامت های آزار جنسی در کودکان اند که نشان می‌دهند اتفاق وحشتناکی رخ داده است.
11.شکایات فیزیکی، علایم روان تنی یا پاسخ های خودایمنی بدن.
بسیاری از پزشکان از مکاتب فکری مختلف در مورد نحوه ذخیره و یادآوری تجاوز جنسی توسط بدن در پاسخ به فراموششدن آن تجربه توسط ذهن نوشته اند. این روند می‌تواند به شکل علایم یا عارضه‌های جسمی بروز یابد. روانکاوی این واکنش‌ها را ناخودآگاه می‌داند، زیرا تجربه‌ای را خارج از زبان و کلمات و اغلب خارج از آنچه برای فرد قابل درک است، بیان می‌کنند.
بیشتر بخوانید: روانشناسی کودک
هنگامی که رویدادی غیرقابل تصور مانند یک ترومای جنسی برای فردی اتفاق می‌افتد، ذهن با بسیج کردن بدن برای بیان چیزی که با کلمات قابل بیان نیست، با شرایط مقابله می‌کند. ما در رویکرد علوم اعصاب به درک و درمان کودکان دچار تروما یا آزار جنسی، می‌بینیم که چگونه مغز فیزیکی به تجربه تروما واکنش می‌دهد و چگونه در نهایت ذهن در بستر رابطه درمانی امن، ارتباط برقرار می‌کند و به سمت بهبودی گام بر می‌دارد.
علایم جسمی آزار جنسی در کودکان چیست؟
- عفونت‌های مقاربتی (STIs)
- علایم ضربه به ناحیه تناسلی، مانند خونریزی غیر قابل توضیح، کبودی، یا لک خون روی ملحفه، لباس زیر یا لباس‌های دیگر
سایر علایم رفتاری آزار جنسی در کودکان چیست؟
- صحبت یا آگاهی بیش از حد در مورد موضوعات جنسی
- ساکت تر شدن نسبت به قبل
- عدم تمایل به تنها ماندن با افرادی خاص یا ترس از دوری از مراقبان اصلی (به خصوص اگر این یک رفتار جدید باشد)
- رفتار بیش از حد تابعانه
- صرف زمان غیرعادی در تنهایی
- تلاش برای خودداری از درآوردن لباس برای تعویض یا حمام کردن
سایر علایم هیجانی آزار جنسی در کودکان چیست؟
- تغییر در عادات غذایی
- تغییر در خلق و خو
- کاهش اعتماد به نفس یا خودانگاره
- از دست دادن یا کاهش علاقه به مدرسه، فعالیت ها و دوستان
- زیاد شدن کابوس ها یا ترس از تنها ماندن در شب
- رفتارهای خودآزاری
چطور آزار جنسی را گزارش کنم؟
اگر به آزار جنسی در کودکان مشکوک هستید، بهترین کار این است که اقدام را به تاخیر نیندازید. شما می‌توانید فورا با خط 123 اورژانس اجتماعی ایران تماس گرفته و موضوع را گزارش کنید. همچنین می‌توانید وقتی فوری از یک روانشناس کودک معتبر دریافت کرده و نگرانی خود را با آنها در میان بگذارید.
چه کسی به آزار جنسی کودکان دست می‌زند؟
افرادی که به آزار جنسی در کودکان دست می‌زنند، می‌توانند بزرگسال، نوجوان یا حتی کودک باشند.
بیشتر آزاردهندگان مرد هستند، اما زنان نیز می‌توانند مرتکب آزار جنسی کودکان شوند.
از هر 10 کودک قربانی، 9 نفر فرد آزارگر را می‌شناسند یا با او نسبت خانوادگی دارند. آزار جنسی کودکان اغلب در منزل خود کودک یا منزل آزارگر رخ می‌دهد.
آزار جنسی گاهی می‌تواند خارج از منزل هم رخ دهد. برای مثال در برنامه‌های تفریحی یا باشگاه های ورزشی.
شما ممکن است متوجه شوید که فرد آزارگر با یک کودک رفتار ویژه ای دارد و مدام به آنها پیشنهاد هدیه، غذای مخصوص یا گشت و گذار می‌دهد. آنهاممکن است به دنبال فرصت هایی برای تنها ماندن با کودک باشند.
علایم فردی که ممکن است آزارگر جنسی کودک شما باشد
علایمی که نشان می‌دهد یک بزرگسال ممکن است به کودک شما یا سایر کودکان آسیب برساند، شامل موارد زیر است. حتما مراقب بزرگسالی که با کودکان وقت می‌گذراند و رفتارهای زیر را از خود نشان می‌دهد، باشید:
- به مرزهای دیگران احترام نمی‌گذارد یا وقتی کسی به آنها «نه» می‌گوید، گوش نمی‌دهد
- به گونه‌ای که والدین/سرپرستان کودک یا خود کودک آشکارا نمی‌پسندند، کودکان را لمس می‌کند
- سعی می‌کند به جای ایفای نقش بزرگسال در زندگی کودک، دوست او باشد
- به نظر نمی‌رسد روابط مناسب سن خود داشته باشد
- با کودک در مورد مشکلات یا روابط شخصی او صحبت می‌کند
- برای تنها ماندن با کودک بهانه می‌آورد
- ابراز علاقه غیرمعمول به رشد جنسی کودک دارد، مثلا در مورد ویژگی‌های جنسی بدن کودک نظر می‌دهد یا رفتارهای عادی او را جنسی جلوه می‌دهد
- بدون مناسبت و بی دلیل به کودک هدیه می‌دهد
- زمان زیادی را با فرزندتان یا کودک دیگری که می‌شناسید، می‌گذراند
- دسترسی کودک را به بزرگسالان دیگر محدود می‌کند
کدام کودکان در معرض تجربه آزار جنسی هستند؟
اگر کودکان قبلا نوعی آزار جنسی را تجربه کرده باشند، بیشتر در برابر آزار جنسی آسیب‌پذیر هستند. کودکانی که در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که در آنها غفلت نسبت به کودکان وجود دارد، بیشتر در معرض خطر هستند.
کودکان معلول بیشتر قربانی آزار جنسی می‌شوند، به خصوص اگر در گفتار یا زبان مشکل داشته باشند.
کودکان همچنین ممکن است در هنگام استفاده از اینترنت در معرض خطر باشند. سواستفاده‌کنندگان جنسی، از رسانه‌های اجتماعی و اتاق‌های چت برای پرورش قربانیان احتمالی خود در بین کودکان استفاده می‌کنند.
پیامدهای آزار جنسی در کودکان چیست؟
آزارگران جنسی هم در کوتاه مدت و هم دراز مدت می‌توانند آسیب‌های جسمی و روانی جدی به کودکان وارد کند.
در کوتاه مدت، کودکان ممکن است از مشکلات سلامتی مانند عفونت‌های مقاربتی، آسیب‌های فیزیکی و بارداری ناخواسته رنج ببرند.
در درازمدت، افرادی که مورد آزار جنسی قرار گرفته اند، بیشتر از افسردگی، اضطراب، اختلالات خوردن و اختلال استرس پس از تروما (PTSD) رنج می‌برند. همچنین احتمال آسیب رساندن به خود، درگیر شدن در رفتار مجرمانه، سومصرف مواد مخدر و الکل و مرگ بر اثر خودکشی در بزرگسالی این افراد بیشتر است.
سخن پایانی
آزار جنسی در هر سنی یک تجربه بسیار گیج کننده و توان فرسا است. فراموش نکنید که بازماندگان سو استفاده، مسیولیتی در قبال اعمال آزارگران ندارند.
با کمک از منابع و پشتیبانی مناسب، بهبودی از آسیب های دوران کودکی امکان‌پذیر است.
کمک در دسترس است. شما می‌توانید در زمینه آزار جنسی در کودکان با خط بحران سها کلینیک تماس حاصل کنید؛ شماره تماس:
02166932737
منابع
