روانکاوی نوعی درمان بر پایه‌ی نظریات زیگموند فروید است که به بررسی لایه‌های عمیق روان و رفتار می‌پردازد. در این مقاله می‌خوانیم روانکاوی چیست، روانکاو کیست، چه فنون و اصولی در روانکاوی برقرار است و این روش چگونه کار می‌کند.

روانکاوی چیست؟

روانکاوی که نوعی «گفتگو درمانی» است، بر مبنای نظریات زیگموند فروید قرار دارد؛ فروید کسی است که بارها «پدر روانکاوی» نامیده شد. او روش درمانی خود را با مراجعانی گسترش داد که به درمان های روانشناختی و مشاوره روانشناسی یا دارویی موجود در آن زمان پاسخ نمی دادند.

فروید باور داشت که انواع مشخصی از مشکلات ما از افکار، احساسات و رفتارهایی ناشی می شود که عمیقا ریشه در حیطه ناهشیار ذهن دارند. از این رو، «اکنون» به وسیله «گذشته» شکل می‌یابد؛ یعنی رفتارهای کنونی فرد از تجارب اولیه کودکی او نشات می‌گیرند.

روانکاوان به مراجعان کمک می‌کنند تا به درون ذهن ناهشیار راه یابند و به هیجانات سرکوب شده و تجارب عمیق و گاه از یاد رفته دسترسی یابند. مراجعان با کسب فهم بهتر از ذهن نیمه هشیار، نسبت به انگیزه هایی که باعث بروز افکار و رفتارهایشان می شود، بینش و آگاهی پیدا می‌کنند. انجام این کار، مراجعان را قادر می سازد تا برای تغییر رفتارهای مخرب و منفی خود تلاش کنند.

روانکاو کیست؟

روانکاوان، درمانگرانی هستند که تحت آموزش فشرده تخصصی و سوپرویژن زیر نظر استاد حرفه ای، مجرب و مورد تایید نظام روانشناسی کشور قرار گرفته اند. آنها پیش از این، آموزش و تجربه کار به عنوان یک درمانگر را داشته اند. همچنین، روانکاوان خود زیر نظر تجزیه و تحلیل شخصی دقیق یک روانکاو بوده یا همچنان هستند.

در حال خواندن مقاله روانکاوی چیست، هستید. روانکاو با استفاده از اصول نظریه روانکاوی، روان درمانی ارایه می دهد. او در طی جلسات درمان، به مراجع گوش می‌کند تا وی از تجربیات، تخیلات و رویاهایش حرف بزند. درمانگر در این گفته های مراجع، به دنبال الگوها یا رویدادهای تکراری از گذشته می‌گردد. به نظر روانکاو، الگوها یا رویدادهای تکراری احتمالا نقشی کلیدی در مشکلات فعلی مراجع دارند. یک روانکاو همچنین:

• با مراجعان به صورت فردی ملاقات می‌کند
• مراجع را تشویق می کند تا حالات هیجانی خود را تشخیص دهد
• به مراجع کمک می‌کند تا عوامل نیمه هشیاری را که محرک رفتارش هستند، درک کند
• اصل رازداری را حفظ می‌کند (اسرار مراجع را نزد کسی فاش نمی‌کند)
• هر جلسه گزارش هایی با جزییات از آنچه که گذشت، می‌نویسد

مدل ذهن انسان در روانکاوی چیست؟

مدل ذهنی انسان، سه حوزه یا لایه را برای ذهن در نظر می‌گیرد:

• هشیار (خودآگاه): افکار، احساسات و تمرکز ادراکی فعلی ما را در بر دارد.
• پیش هشیار (نیمه آگاه، نیمه هشیار): دربردارنده‌ی همه چیزهایی است که می توانیم با تفکر به یاد بیاوریم یا از حافظه خود بازیابی کنیم.
• ناهشیار (ناخودآگاه): در عمیق ترین سطح ذهن ما، مخزنی از فرآیندهایی است که رفتار ما را هدایت می‌کند، از جمله تمایلات غریزی تعیین شده بیولوژیکی.

مولفه های ذهن در روانکاوی چیست؟

بعدها، فروید مدل ساختارمندتری از ذهن را پیشنهاد کرد که ایده‌های اصلی او را در مورد فرآیندهای خودآگاه و ناخودآگاه بهتر به تصویر می‌کشید. در مدل جدید، سه مولفه برای ذهن وجود دارد:

• اید (نهاد): اید یا نهاد، که هم شامل غریزه و هم محرک های اساسی است، یک انرژی ناهشیار در نظر گرفته می شود. همچنین شامل تمایلات پرخاشگرانه و جنسی است.
• ایگو (من): ذهن هشیار یا ایگو می کوشد تا تمایلات نهاد را در حدی متعادل نگه دارد و از این طریق به کنترل نهاد کمک می‌کند.
• سوپرایگو (فرامن): سوپرایگو واقعیت بیرونی را نشان می‌دهد؛ از جمله افکار، احساسات و رفتارهای آگاهانه‌ای که بازتاب آداب و رسوم و ارزش های والدین یا اجتماع است.

این سه مولفه، ساختار آنچه را که ما به عنوان شخصیت می شناسیم، تشکیل می دهند. تعامل بین این سه حاکی از مبارزه ای است که برای تسلط هر یک از آنان در درون هر فرد رخ می دهد. درمان روانکاوی به کاهش تنش های اساسی بین اید، ایگو و سوپرایگو کمک می‌کند. مراجعان باید در تلاش برای متعادل ساختن این سه عملکرد ذهنی، افکار و احساسات ناهشیار خود را آشکار کنند.

در اکثر درمان های روانکاوی سنتی، مراجع روی کاناپه دراز می کشد، در حالی که درمانگر برای دوری از تماس چشمی، پشت او می نشیند. این وضعیت به مراجع کمک می کند تا احساس راحتی کند و بتواند به حالت صمیمانه‌تری مسایلش را با درمانگر مطرح کند. هرچند در رویکردهای نوین اینگونه نیست.

طول مدت درمان روانکاوی چقدر است؟

درمان روانکاوی معمولا شامل یک دوره درمانی طولانی مدت است. مراجعان کلینیک روانشناسی سها می‌توانند چندین سال در درمان بمانند.

فنون روانکاوی چه هستند؟

فنون روانکاوی چیست؟ فنون زیادی درمانی در طول روانکاوی مورد استفاده قرار می‌گیرد که همه آنها در تلاش برای به حداکثر رساندن بینش مراجع نسبت به رفتار خود به کار می روند. برخی از روش های مشهورتر عبارت اند از:

• تحلیل رویا: در روانکاوی، از تفسیر خواب برای آشکار کردن افکار ناهشیار استفاده می شود. فروید باور داشت که ایده ها و احساسات سرکوب شده از طریق رویاها به سطح ذهن می آیند. با این حال، محتوای رویاها اغلب دستخوش تغییراتی می‌شود. بنابراین، روانکاو باید به مراجع کمک کند تا ماهیت رویا را تفسیر و درک کند تا به کشف معانی پنهان آن برسد.
• تداعی آزاد: در طول تداعی آزاد، مراجع تشویق می شود تا در مورد هر چیزی که به ذهنش می رسد آزادانه صحبت کند. روانکاو ممکن است فهرستی از کلمات تصادفی را بخواند و مراجع به سادگی اولین تداعی یا موضوعی را که با شنیدن آن کلمه به ذهنش می رسد، بیان کند (تداعی کلمات). خاطرات سرکوب شده اغلب در طی فرآیند تداعی آزاد ظاهر می شوند.
• تفسیر: روانکاو به مراجع کمک می‌کند تا خاطرات و روایت های شخصی را با جزییات بررسی کند و در حین انجام این کار، به تجزیه و تحلیل آنها می پردازد. درمانگر به دنبال برخی موضوعات رایج یا تم های تکراری در داستان‌های او می‌گردد. یکی از موارد تفسیر، که «لغزش فرویدی» نامیده می شود، زمانی رخ می دهد که مراجع به طور اتفاقی مسیله‌ی مهمی را هنگام یک گفتگوی ساده و تصادفی آشکار می‌کنند. روانکاو معمولا تفسیری از انتخاب ناخواسته آن کلمه یا عبارت توسط مراجع ارایه می دهد.
• انتقال: زمانی که مراجعان احساساتی را که نسبت به شخصی در گذشته خود داشتند، به زمان حال منتقل می کنند، درگیر انتقال می شوند. گاهی اوقات انتقال بین مراجع و درمانگر صورت می‌گیرد. مراجعان ممکن است احساسات یا نگرش های خاصی را نسبت به درمانگر اعمال کنند که در واقع آنها را نسبت به شخصی در گذشته (برای مثال پدر خود) داشتند.

مکانیسم‌های دفاعی

مکانیسم های دفاعی در روانکاوی چیست؟ فروید معتقد بود که سه بخش اید، ایگو و سوپرایگو در تضاد دایمی هستند، زیرا هر یک هدف متفاوتی دارند. گاهی اوقات، زمانی که تعارض روانشناختی، عملکرد روانی را تهدید می‌کند، ایگو مجموعه ای از مکانیسم های دفاعی را برای جلوگیری از فروپاشی روانی بسیج می‌کند. تعدادی از این مکانیسم های دفاعی عبارت‌ اند از:

• سرکوب

ایگو از ورود خاطرات مزاحم یا افکار تهدیدآمیز به هشیاری جلوگیری می‌کند و آنها را به ناهشیار ما سوق می دهد.

• انکار

ایگو تجربیات ناراحت کننده یا توان‌فرسا را در هشیاری مسدود می‌کند و باعث می شود ما از تصدیق یا باور آنچه در حال وقوع است خودداری کنیم.

• فرافکنی

ایگو تلاش می کند تا با نسبت دادن افکار، احساسات و انگیزه های غیرقابل قبول ما به شخص دیگری، ناراحتی مان را برطرف کند.

• جابه جایی

ایگو یک انگیزه ناخودآگاه را روی یک شی یا شخص جایگزین و به صورت نادرست از نظر اجتماعی ارضا می کند (مثلا فرد نمی‌تواند خشم خود را به رییسش در محل کار ابراز کند، آن را جابجا کرده و روی همسرش خالی می‌کند).

• واپس روی

عملکرد ایگو برای مقابله با استرس به مراحل قبلی رشد روانی باز می‌گردد (مثلا یک بزرگسال خشمگین، مانند یک کودک خردسال خشمش را نشان می‌دهد).

• تصعید یا والایش

ایگو با هدایت انرژی اضافی به یک فعالیت اجتماعی قابل قبول بر تعارض غلبه می‌کند. مثلا فردی که نیاز افراطی شهوت خود را با کشیدن طراحی های جنسی ارضا می‌کند.

یک روانکاو چه مسایلی را می تواند درمان کند؟

روانکاوی برای درمان انواع گوناگونی از عارضه ها، اختلالات شخصیتی و مشکلات عاطفی چه در بزرگسال و چه در کودک به کار گرفته شده است. گستره ای از مسایلی که معمولا به این نوع از درمان جوابگو هستند، عبارت اند از (اما نه محدود به):

• اضطراب
• افسردگی
• حملات وحشت‌زدگی (پانیک)
• انواع فوبیا یا ترس های خاص
• رفتار وسواسی
• تروما
• اختلالات خوردن
• مشکلات عزت نفس
• مشکلات جنسی
• مشکلات رابطه ای
• رفتارهای خود آسیب رسان

اهداف و مقاصد درمان روانکاوی

در این بخش از مقاله‌ی روانکاوی چیست، به اهداف این درمان می‌پردازیم. یکی از اهداف اولیه روانکاوی، کمک به مراجعان در شناسایی افکار، رفتارها و خواسته‌های پنهانی است که مشکلاتی را در زندگی روزمره آنها ایجاد کرده اند. هدف میان مدت، کمک به مراجعان در درک مسایلی است که باعث شده اند مشکلاتی عمیقا ریشه‌دار و دیدگاه ناسازگارانه ای نسبت به زندگی در فرد شکل بگیرد. روانکاوی به مراجع در اتخاذ یک دیدگاه جدید کمک می کند. این نگرش جدید می تواند باعث ایجاد تغییرات و رشد چشمگیری در زندگی مراجع شود.

روانکاوی: افسانه ها و کلیشه های نادرست

کلیشه ها و افسانه های غلط بسیاری راجع به روانکاوی وجود دارد. برخی از رایج ترین باورهای نادرست روانکاوی شامل موارد زیر می‌شود:

• جلسات روانکاوی تمام شدنی نیستند!

درست است که درمان روانکاوی بیش از سایر انواع درمان ها طول می کشد، اما قرار نیست مراجع تا ابد تحت درمان باشد. هدف از درمان، کمک به مراجعان است تا درک عمیق تری از افکار، احساسات و خاطرات ناهشیار خود ایجاد کنند و به رشد و تغییرات دایمی در شخصیت برسند. این سطح عمیق از درک که مورد نظر روانکاوی است، یک شبه ایجاد نمی شود. به همین دلیل ممکن است مراجع چندین سال تحت درمان باشد.

• روانکاوی یک علم واقعی نیست

این افسانه است که روانکاوی را دانشی جعلی می نامند. نظریه و عمل روانکاوی سال ها موضوع پژوهش های متعددی بوده که صحت و کارآمدی بسیاری از مفاهیم آن را ثابت کرده است. در واقع، درمان روانکاوی اغلب زمانی که انواع دیگر درمان ها شکست می‌خورند، موفق ظاهر می شود.

• روانکاوی فقط در مورد رابطه جنسی است!

اگر چه فروید اصطلاح «لیبیدو» را رایج کرد، اما هدفش این نبود که این اصطلاح فقط به میل جنسی اطلاق شود. در روانکاوی، لیبیدو به انرژی یا نیروی حیاتی اشاره دارد که تمام رفتارهای انسان (نه صرفا احساسات جنسی) را هدایت می‌کند. اگرچه شهوت اغلب باعث بروز رفتارهایی می شود، اما انگیزه‌ی هر عملی نیست. روانکاوی بر بسیاری از جنبه های دیگر تجربه که هدایت رفتار را برعهده دارند، تمرکز دارد.

بیشتر بخوانید: مشاوره جنسی

چه زمانی درمان روانکاوی توصیه می شود؟

در حال خواندن مقاله‌ی روانکاوی چیست، هستید. روانکاوی برای برخی از مراجعان بهتر از سایرین جواب می دهد. این درمان به ویژه برای افرادی مناسب است که می خواهند درک عمیقی از انگیزه های درونی خود داشته باشند. روانکاوی همچنین برای کسانی که می‌خواهند معنای تجربیات خود را بفهمند و به جای صرفا مقابله با علایم آن، با ریشه‌ی معضل مقابله کنند، به خوبی کار می‌کند. مراجع در روانکاوی معمولا باید تحت درمان طولانی مدت قرار گیرد، که نیازمند تمایل و تعهد نسبت به روندی است که گاه می تواند یک فرایند رشد دردناک باشد.

اثربخشی و مزایای روانکاوی

مانند هر درمان دیگری، روانکاوی هم مزایا و معایبی دارد. برخی از مزایای این روش درمانی عبارت اند از:

• روانکاوی به جای پرداختن به علایم ظاهری، به علت اصلی مشکل می‌پردازد.
• گاهی افرادی که به درمان های مرسوم یا داروها پاسخ نمی دهند، به روانکاوی جواب می دهند.
• روانکاوی بینش عمیقی در مورد منشا افکار، احساسات و رفتارهای خاص ارایه می دهد.
• تحقیقات زیست شناسی حداقل از بخشی از ادعاهای فروید حمایت می کند.
• بررسی گسترده خود، مانند آنچه در روانکاوی فراهم می شود، می تواند به رشد مثبت در طول زمان منجر گردد.

انتقادات به روانکاوی

برخی انتقادات به درمان روانکاوی مطرح شده است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

• برخی از ایده ها، مانند «رشک آلت» منسوخ در نظر گرفته می شوند.
• ممکن است کشف خاطراتی که گاهی برای چندین سال سرکوب شده اند، برای مراجع دردناک و ناخوشایند باشد.
• برای برخی از مشکلات سلامت روان، مانند اسکیزوفرنی درمان مناسبی نیست.
• این درمان می تواند گران و طولانی باشد، بنابراین نیاز به تعهد عمیقی از جانب مراجع و درمانگر دارد.

سخن پایانی

در این مقاله خواندید روانکاوی چیست و چه فنون، اهداف و روش هایی دارد. روانکاوی یک روش روان درمانی با ارزش است که می تواند مزایای ماندگاری را تا حتی مدت ها پس از پایان درمان برای مراجعان فراهم کند. درمان روانکاوی به افراد یاری می رساند تا درک عمیقی از ریشه های روانشناختی که افکار و رفتارهای آن ها را هدایت می کند، به دست آورند. این فرآیند خودکاوی به مراجع کمک می‌کند تا بینشی نسبت به رفتار و انگیزه‌های خود پیدا کند. این آنها را به سمت ایجاد تغییرات سالم و گاه تاثیرگذار زندگی سوق می‌دهد.

می‌توانید سوالات خود را در زمینه روانکاوی در بخش نظرات بنویسید. کارشناسان ما در اسرع وقت پاسخگو خواهند بود.

منابع:

https://careersinpsychology.org

https://positivepsychology.com

کلینیک روانشناسی