اختلال انفجاری متناوب (IED) یک اختلال روانی است که باعث بروز ناگهانی و مکرر رفتارهای خشن یا پرخاشگرانه می‌شود. در این مقاله می‌خوانیم اختلال انفجاری متناوب چیست و چه عللی دارد.
اختلال انفجاری متناوب چیست؟
فردی را تصور کنید که ناگهان خیلی عصبانی می‌شود و کنترل خود را از دست می‌دهد؛ ممکن است داد بزند، چیزی را بشکند یا حتی به کسی آسیب بزند. این اتفاق ممکن است بدون هیچ دلیل خاصی رخ دهد یا به خاطر مسیله‌ای خیلی بی‌اهمیت باشد. اختلال انفجاری متناوب (Intermittent Explosive Disorder) یا (IED) اختلالی روانی است که با بروز ناگهانی و شدید خشم و پرخاشگری مشخص می‌شود. این طغیان‌های خشم اغلب نامتناسب با موقعیت پیش‌آمده هستند و می‌توانند به صورت کلامی (فریاد زدن، تهدید) یا فیزیکی (ضربه زدن، شکستن اشیا) بروز کنند.
علایم اصلی اختلال انفجاری متناوب
علایم اصلی اختلال انفجار متناوب عبارت است از:
- طغیان‌های مکرر و شدید خشم: این طغیان‌ها معمولا کوتاه‌مدت هستند (کمتر از ۳۰ دقیقه) اما می‌توانند بسیار شدید باشند و به روابط فرد آسیب جدی وارد کنند.
- عدم کنترل بر خشم: افراد مبتلا به این اختلال احساس می‌کنند که قادر به کنترل خشم خود نیستند و ممکن است پس از طغیان احساس پشیمانی کنند.
- آسیب‌رسانی به خود یا دیگران: در برخی موارد، این طغیان‌ها می‌تواند منجر به آسیب‌رسانی به خود یا دیگران شود.
- تغییرات فیزیولوژیکی: این افراد هنگام انفجار خشم علایمی فیزیولوژیکی را تجربه می‌کنند؛ از جمله: سرخ شدن صورت، لرزش دست‌ها یا صدا، سفت شدن فک و احساس سنگینی در قفسه سینه.
تشخیص اختلال انفجاری متناوب : آیا تستی وجود دارد؟
تستی برای اختلال انفجاری متناوب (IED) وجود ندارد، زیرا این تشخیص نسبتا جدید است. این اختلال برای اولین بار در نسخه سوم کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) در سال 1980 مطرح شد. اما یک ابزار غربالگری برای این بیماری وجود دارد. این ابزار، به نام پرسشنامه غربالگری اختلال انفجاری متناوب (IED-SQ)، می‌تواند خطر ابتلا به IED را ارزیابی کند. همچنین ممکن است به تشخیص علایم و تعیین نیاز به ارزیابی بیشتر کمک کند. با این حال، IED-SQ تشخیص رسمی ارایه نمی‌دهد. این ابزار فقط احتمال اینکه علایم شما ناشی از IED باشد را تعیین می‌کند.
درمانگر برای تشخیص اختلال انفجاری متناوب چه کار می کند؟
تشخیص IED توسط متخصص سلامت روان انجام می‌شود. آنها از روش‌های متعددی برای تشخیص استفاده می‌کنند.
روش‌های تشخیص احتمالا شامل موارد زیر خواهد بود:
- سابقه پزشکی: برای درک سابقه جسمی و روانی شما، پزشک اطلاعاتی در مورد سابقه سلامتی‌تان درخواست خواهد کرد.
- معاینه جسمی: پزشک عمومی به دنبال علل فیزیکی احتمالی علایم شما خواهد بود. معاینه جسمی ممکن است شامل آزمایش خون باشد.
- ارزیابی روانشناختی: شما در مورد رفتار، احساسات و افکار خود صحبت خواهید کرد. این به متخصص سلامت روان اجازه می‌دهد تا سایر عارضه‌های روانی را رد کند.
متخصص سلامت روان علایم شما را با معیارهای موجود در آخرین نسخه DSM مقایسه خواهد کرد. اگر یکی از موارد زیر را تجربه کنید، تشخیص اختلال انفجاری متناوب گذاشته می‌شود:
- حداقل دو بار در هفته (به طور متوسط) در عرض 3 ماه، پرخاشگری کلامی یا فیزیکی نسبت به اشیا، حیوانات یا افراد دیگر دارید که باعث صدمه جسمی نمی‌شود
- در عرض 12 ماه، سه حمله پرخاشگرانه دارید که باعث صدمه می‌شوند
طبق DSM-5، تشخیص IED همچنین باید شامل حملاتی باشد که:
- خارج از تناسب با موقعیت هستند
- با اختلال روانی دیگری، مانند اختلال شخصیت مرزی توضیح داده نمی‌شوند
- به یک بیماری پزشکی یا سومصرف مواد مرتبط نیستند
- ناگهانی و بدون هدف دیگری، مانند کسب پول، انجام می‌شوند
- باعث ناراحتی یا اختلال در توانایی شما برای کار یا حفظ روابط می‌شوند
علایم فرعی اختلال انفجاری متناوب
IED باعث بروز طیف گسترده‌ای از علایم می‌شود. قبل یا در حین یک حمله خشم، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:
- تحریک‌پذیری
- خشم
- پرش افکار یا افکاری که به سرعت می‌گذرند
- افزایش سطح انرژی
- تپش قلب
- تنگی قفسه سینه
- تنش
- لرزش
- احساس گز گز
اقدامات شما در طول یک حمله تکانشی هستند؛ یعنی عواقب احتمالی این کارها به ذهنتان خطور نمی‌کنند. این اقدامات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فریاد زدن
- بحث بدون دلیل
- پرتاب کردن وسایل
- شروع کردن دعوا
- تهدید افراد
- هل دادن یا سیلی زدن به مردم
- آسیب رساندن به اموال یا چیزها
- آسیب رساندن به افراد یا حیوانات
- خشونت جاده‌ای (دعواهای رانندگی)
- خشونت خانگی
در بزرگسالان، هر حمله معمولا کمتر از 30 دقیقه طول می‌کشد. پس از حمله، ممکن است احساس خستگی شدید یا تسکین کنید. بعد از آن احتمال دارد احساس پشیمانی، گناه یا شرم را تجربه کنید.
عوارض اختلال انفجاری متناوب
اگر مبتلا به IED هستید، احتمالا بیشتر در معرض ابتلا به سایر عوارض، از جمله موارد زیر هستید:
- مشکلات سلامت جسمی، مانند فشار خون بالا و زخم معده
- اختلالات خلقی، از جمله افسردگی و اضطراب
- روابط بین فردی ضعیف
- سومصرف مواد مخدر یا الکل
- از دست دادن شغل
- مشکلات در مدرسه مانند اخراج از تحصیل
- تصادفات رانندگی (به دلیل خشونت جاده‌ای)
- مشکلات مالی یا قانونی
- خودزنی
- خودکشی
اگر فکر می‌کنید ممکن است به خود یا شخص دیگری آسیب برسانید، فورا با خط 123 اورژانس اجتماعی بهزیستی تماس بگیرید.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنید
اگر دایما بدون هیچ دلیلی عصبانی می‌شوید، بهتر است به یک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید. همچنین اگر حملات خشم شما مانع از حفظ شغل یا روابط پایدار می‌شود، با متخصص مشورت کنید.
علل اختلال انفجاری متناوب چیست؟
علت دقیق اختلال انفجاری متناوب هنوز به طور کامل شناخته نشده است؛ اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. این اختلال می‌تواند ناشی از محیط زندگی و رفتارهای آموخته شده، ژنتیک یا تفاوت در ساختارهای مغز باشد.
- محیط زندگی. بیشتر افراد مبتلا به این عارضه در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که رفتارهای انفجاری و آزار کلامی و فیزیکی در آنها رایج بود. کودکانی که در سنین پایین شاهد این نوع خشونت هستند، با بزرگ‌تر شدن بیشتر احتمال دارد که همین ویژگی‌ها را نشان دهند.
- ژنتیک. ممکن است ژنی مرتبط با تمایل به واکنش دادن آسان‌تر به استرس وجود داشته باشد. این ژن می‌تواند از والدین به فرزندان منتقل شود.
- تفاوت در نحوه عملکرد مغز. ممکن است در ساختار، عملکرد و شیمی مغز در افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب در مقایسه با مغز افرادی که این اختلال را ندارند، تفاوت هایی وجود داشته باشد.
عوامل خطر
عواملی هستند که خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را افزایش می‌دهند. از جمله:
- سابقه آزار جسمی. مورد آزار قرار گرفتن در کودکی یا گذراندن سایر رویدادهای آزاردهنده، تکان دهنده یا دردناک می تواند خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را افزایش دهد.
- سایر اختلالات سلامت روان. ابتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا اختلال شخصیت مرزی ممکن است خطر ابتلا به اختلال انفجاری متناوب را نیز افزایش دهد. همچنین سایر اختلالات مانند اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD) و مشکلات مربوط به الکل و مواد هم مخدر نیز می‌توانند وجود داشته باشند.
درمان اختلال انفجاری متناوب
درمان اختلال انفجاری متناوب می‌تواند شامل روان‌درمانی، دارو و تغییرات سبک زندگی باشد.
- روان‌درمانی: نوعی روان‌درمانی به نام درمان شناختی رفتاری (CBT) می‌تواند در این زمینه مفید واقع شود. CBT به شما کمک می‌کند تا دریابید که چرا دچار دوره‌های انفجاری می‌شوید و برای پیشگیری از آن چه کاری می‌توانید انجام دهید. همچنین می‌تواند به شما در کنترل خشم و یافتن راه‌های سالم‌تر برای مقابله با چیزهایی که آزارتان می‌دهد، کمک کند. تمرینات ذهن‌آگاهی، مانند تنفس عمیق و آرامسازی عضلات، روش‌های دیگری هستند که می‌توانند به شما کمک کنند تا کنترل بیشتری بر تکانه‌های خود داشته باشید.
- داروها: پزشک ممکن است برای کمک به تعادل مواد شیمیایی مغز، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) یا داروهای تثبیت‌کننده خلق را تجویز کند. داروهای ضد روان پریشی، ضد تشنج و داروهای ضد اضطراب نیز ممکن است بسته به شرایط تجویز شوند.
- تغییرات سبک زندگی: تغییرات سبک زندگی که می‌تواند کمک کند عبارتند از: مدیریت و درمان استرس، ورزش، خواب سالم، رژیم غذایی مغذی، توسعه شبکه دوستان و دریافت حمایت اجتماعی.
سخن پایانی
اختلال انفجاری متناوب، اگرچه می‌تواند چالش‌انگیز باشد، اما با درمان مناسب قابل مدیریت است. ترکیبی از روان‌درمانی، دارودرمانی و فنون مدیریت خشم، می‌تواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند تا زندگی باکیفیت‌تری داشته باشند. مهم است بدانیم که شما تنها نیستید و کمک‌های حرفه‌ای می‌توانند در کنترل خشم و بهبود روابط کمکتان کنند. با مراجعه به یک متخصص سلامت روان، گام بزرگی در جهت بهبودی خود برمی‌دارید. برای تکمیل فرم ارزیابی روانشناختی رایگان اینجا کلیک کنید.
منابع
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
