سوگ مزمن ، تروماتیک یا بیمارگون چیست؟ این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که قادر به کنار آمدن با فقدانی که تجربه کرده‌اید، نیستید. در این مقاله می‌خوانیم سوگ مزمن چه علایمی دارد، چه زمان‌هایی ایجاد می‌شود و گزینه‌های درمان آن کدامند.
بیشتر بخوانید: تروما و افسردگی چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
سوگ چیست؟
در حالی که سوگ یک پاسخ طبیعی به رویدادهای دردناک یا فقدان است، سوگ مزمن، پذیرش واقعیت یک فقدان و عبور از آن را برای فرد چالش‌انگیز می‌کند.
اختلال سوگ مزمن با احساس عمیق و توان‌فرسای از دست دادن تعریف می‌شود. این وضعیت با عناوین سوگ تروماتیک، پیچیده یا بیمارگون نیز نامیده می‌شود. نشانه‌های سوگ مزمن شامل رنج هیجانی چشمگیر و تغییرات در سطح عملکرد فرد است.
اختلال سوگ مزمن چیست؟
از آنجا که تجارب سوگواری جوامع رواج بیشتری یافته، متخصصان، اختلال سوگ مزمن را به ویرایش نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانشناختی (DSM-5) ، اضافه کرده‌اند. سوگ مزمن می‌تواند توان‌فرسا باشد. شخص ممکن است:
- افکار مزاحم داشته باشد
- دلمشغولی زیادی نسبت به آن شخص یا فقدان احساس کند
- از علایمی که واقعیت فقدان را به یاد می‌آورند، دوری کند
سوگ زمانی پیچیده می‌شود که ما کسی را از دست می‌دهیم و به تمنا یا عطشی بیش از حد نسبت به به دست آوردن آنها ادامه می‌دهیم؛ این وضعیت باعث اختلال قابل توجه در حوزه‌های مهم کارکردمان می‌شود.
وقتی تجربه یک شخص از سوگ از حد طبیعی متناسب با فرهنگ، مذهب، سن یا هنجارهای اجتماعی فراتر می‌رود، دلیل آن می‌تواند اختلال سوگ مزمن باشد.
سوگ مزمن می‌تواند به اشکال زیادی زندگی شخص را تحت تاثیر قرار دهد. این می‌تواند احساسی جانکاه ایجاد کند و به دفعات زیاد در طول روز نمایان شود. شخص ممکن است متوجه مشکلاتی در خانه، کار، مدرسه، روابط و نیز به‌زیستی روانی و جسمی خود شود.
بیشتر بخوانید: زندگی با تروما: چطور با فلش بک ها مقابله کنیم؟
چه علل و عوامل خطری باعث ایجاد اختلال سوگ مزمن می‌شود؟
شرایطی که ما در آن یک شخص را از دست می‌دهیم، می‌تواند در ایجاد هیجانات شدید و طولانی‌مدت سوگ مزمن سهیم باشد. سوگ پیچیده ممکن است بعد از موقعیت‌هایی مانند زیر ظاهر شود:
- مرگ ناگهانی یا پیش‌بینی‌ناپذیر یک عزیز (مثلا بر اثر تصادف یا خودکشی)
- از دست دادن شریک عاطفی
- مرگ خشونت‌بار
- تجربه‌ی تروما در طی رویدادِ از دست دادن
- از دست دادن یک عزیز در خانواده نزدیک (مانند والدین، خواهر و برادر، کودک یا همسر)
- داشتن رابطه‌ی شخصی نزدیک با عزیزِ از دست‌رفته
وقتی به نحوه پشت سر نهادن سوگ فکر می‌کنیم، مهم است به یاد داشته باشیم که هر کسی به شیوه خاص خود از سوگ گذر می‌کند. برخی عوامل که ممکن است بر فرایند سوگواری تاثیر بگذارند شامل فرهنگ، مذهب، سن و جنسیت می‌شود.
سوگ در برابر سوگ پیچیده
پاسخ ما به رویدادهای تروماتیک یا رنج‌آور با عنوان «سوگ» توصیف می‌کند. ما اغلب سوگ را به مرگ ربط می‌دهیم. با این حال، یک شخص ممکن است بعد از رویدادهای دیگری مانند موارد زیر، سوگ را تجربه کند:
- تغییرات در جایگاه اقتصادی
- از دست دادن شغل
- قطع یک رابطه عاطفی، دوستی یا ازدواج
- مشکلات سلامت روان
- از دست دادن حس استقلال یا تغییرپذیری
- تصادفات
- تجارب نزدیک به مرگ
- بلایای طبیعی
بیشتر بخوانید: خودزنی چیست؟
علایم سوگ چیست؟
پاسخ سوگ شامل طیفی از هیجانات مانند خشم، تنهایی، اندوه عمیق، گناه و درماندگی می‌شود.
افزون بر این‌ها، فرد سوگوار ممکن است علایم زیر را تجربه کند:
- تغییرات در عادات خوردن و خوابیدن
- گریه کردن
- نداشتن انرژی
- کناره‌گیری یا انزوا
- دشواری در تمرکز
- زیر سوال بردن افکار و باورهای خود نسبت به جهان
- احساس بی‌معنا و بی‌هدف بودن زندگی بعد از فقدان
- انکار و دوری از تمام یادآورهای فقدان یا برعکس، احاطه‌کردن خود با یادآورهای فقدان
بیشتر بخوانید: تروما و افسردگی چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟
علایم سوگ مزمن چیست؟
- افکار خودکشی
- بی‌خوابی
- استرس
- از دست دادن اشتها
- دشواری در اجتماعی‌شدن
- اُفت سلامت جسمی
- چالش با روابط بین فردی یا اجرای مسیولیت‌های شخصی
افراد سوگوار ممکن است در ادغام اطلاعات و پذیرش واقعیت مرگ مشکل داشته باشند.
هرچند شخص ممکن است به فکر کردن و دلتنگی برای فقدان خود ادامه دهد، واکنش سوگ معمولا طی 6 ماه بهبود می‌یابد.
با این حال، برخی ممکن است دلمشغولی زیادی با از دست دادن شخص عزیز خود پیدا کنند و این افکار و احساسات می‌توانند زندگی روزمره آنان را مختل کنند. این زمانی است که سوگ، پیچیده یا مزمن می‌شود. در این موارد، شخص سوگوار ممکن است با پذیرش اینکه فقدان رخ داده، کشمکش یابد؛ روی مرگ آن فرد متمرکز شود و احساس اشتیاق شدیدی نسبت به عزیزِ از دست رفته تجربه کند.
پیامدهای سوگ حل نشده
در فرایند سوگواری، یادگیری مراقبت از خود ضروری است. پیامدهای سوگ حل‌نشده عبارت است از:
- افسردگی
- اضطراب
- سوتغذیه یا کم‌آب شدن بدن
- اختلال استرس پس از تروما
- بیماری‌های قلبی
- فشار خون بالا
- اختلال مصرف مواد یا مصرف الکل
علایم تشخیصی اختلال سوگ مزمن
اختلال سوگ مزمن زمانی تشخیص داده می‌شود که علایم، بیش از 12 ماه (دست کم 6 ماه برای کودکان) پس از از دست دادن یک عزیز پایدار باشند. علایم مرتبط با سوگ پیچیده شامل موارد زیر (اما نه محدود به این‌ها) می‌شود:
- درد هیجانی شدید مرتبط با مرگِ تجربه‌شده (مانند خشم، اندوه یا درماندگی)
- احساس شدید باور نکردن آن مرگ
- دشواری در برگشتن به حالت یکپارچه‌‌ی ذهن یا ارتباط‌گیری مجدد با روابط یا فعالیت‌ها پس از مرگِ تجربه‌شده
- بی‌حسی هیجانی
- کشمکش در یافتن معنای زندگی
- احساس شدید تنهایی یا جدا شدن از دیگران
- اختلال در هویت (مانند احساس اینکه بخشی از بدن خود را گم کرده‌اید)
سوگ در کودکان و نوجوانان
چهره‌ی سوگ ممکن است در کودکان با بزرگسالان متفاوت باشد. برای مثال، نوجوانان و کودکان ممکن است تغییرات خُلقی، غم و ترس، ترس از از دست دادن دیگران و اضطراب جدایی را تجربه کنند.
بزرگسالان ممکن است مسایل اجتماعی، احساس ناتوانی در پذیرش فقدان، سومصرف مواد و الکل یا افکار خودکشی را تجربه کنند.
از دست دادن کسی که دوستش داریم و برایمان بسیار اهمیت دارد، رنج‌آور است. پیش از فوت آنها، افکار و هیجانات ما نسبت به آنها مثبت بود. با این حال، یک مطالعه نشان می‌دهد که از دست دادن یک شخص می‌تواند شرایط را پیچیده کند. زیرا تجارب ما از آنان در هیجانات دشوار و قوی‌ای آمیخته می‌شود.
تشخیص سوگ مزمن
صحبت کردن با یک متخصص سلامت روان، نخستین گام مهم در کنارآمدن با سوگ است. آنها با مطرح ساختن سوالاتی پیرامون تجربه‌ی شما و نحوه مقابله‌ی شما با این مسیله، یک ارزیابی جامع انجام می‌دهند. این کمک می‌کند تا عوامل دخیل در مسیله‌ی حاضر را بهتر بشناسند و تشخیص‌های احتمالی دیگر را رد کنند. تشخیص‌های احتمالی دیگر می‌تواند شامل اختلال استرس پس از تروما و اختلالات افسردگی باشد.
متخصص سلامت روان شما ممکن است اختلال سوگ مزمن را تشخیص دهد، اگر:
- علایم شما با معیارهای سایر اختلالات همخوانی نداشته باشد
- احساس شدیدی از عطش و دلمشغولی نسبت به عزیز از دست رفته را گزارش کنید
- اختلال قابل توجهی در عملکرد روزانه‌‌تان به وجود آمده باشد
درمان سوگ مزمن
جستجوی کمک از متخصص سلامت روان می‌تواند تشخیص درست و مدیریت صحیح علایم را فراهم کند. درمانگر به شما کمک می‌کند تا در محیطی شفقت‌آمیز، امن و دور از قضاوت، سوگ خود را پردازش کنید. او همچنین در مورد نحوه بهبود مشکلات هیجانی و عملکرد شما صحبت می‌کند.
درمان شناختی رفتاری (CBT) یک روش موثر برای درمان سوگ مزمن است. یک مطالعه که استفاده از CBT و فنون رویارویی را در درمان افراد سوگوار بررسی کرد، دریافت که این مداخلات به کاهش علایم سوگ و افسردگی کمک می‌کنند. افزون بر این، شرکت‌کنندگان افزایش به‌زیستی روانی و عملکرد اجتماعی را به دنبال درمان نشان دادند.
سایر رویکردهای روان‌درمانی مانند درمان روان‌پویشی نیز می‌توانند موثر باشند.
بیشتر بخوانید: احساس پوچی در افسردگی وجودی : علایم و راه های مقابله
روان‌درمانی برای سوگ مزمن
روان‌درمانی برای سوگ مزمن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- صحبت درباره مرگِ تجربه‌شده و پردازش افکار و احساسات مربوطه
- بحث در مورد خاطرات مثبت آن شخص و رابطه‌ی شما با او
- کارکردن برای حل مسایل و مشکلات حل‌نشده
- ایجاد تنظیم هیجان و مهارت‌های مقابله‌ای
- بررسی دلبستگی و روابط
پیش از شروع درمان، بهتر است از تخصص درمانگر مورد نظر در حوزه سوگ مطمین شوید. شما می‌توانید از قبل، پیشینه تجربی و تحصیلی آنها را بررسی کنید.
خلاصه
سوگ مزمن، تشخیصی جدید در نسخه‌ی تجدیدنظرشده‌ی DSM-5 است که به دلمشغولی با فرد از دست‌رفته اشاره دارد. این می‌تواند به رنج هیجانی قابل توجه منجر شود و عملکرد روزانه‌ی فرد را با اختلال مواجه کند. جستجوی کمک حرفه‌ای می‌تواند به تسهیل فرایند سوگ و یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای سالم بیانجامد.
سخن پایانی
گاهی اوقات، دردی که به دنبال تجربه‌ی از دست دادن یک عزیز می‌آید، توصیف‌ناپذیر است.
سوگ، واکنش‌ها و هیجانات شدیدی را شامل می‌شود. ممکن است اینگونه به نظر برسد که شما هرگز قادر به مقابله با این فقدان نخواهید بود.
با این حال، سوگ می‌تواند تجربه‌ای باشد که شما یاد می‌گیرید در کنار آن به زندگی خود ادامه دهید.
هرکسی ممکن است دستخوش سوگ مزمن شود. اگر شما در حال کشمکش با سوگ هستید، می‌توانید آن را با پزشک خود مطرح کنید. او ممکن است اطلاعاتی مفید در این زمینه به شما ارایه کند یا شما را به متخصصین در حوزه سوگ ارجاع دهد.
اگر تجربه سوگ داشتید، برایمان بنویسید کدام بخش از فرایند سوگواری برایتان دشوارتر بود؟ کارشناسان ما حتما نظرات با ارزش‌تان را می‌خوانند و به شما پاسخ می‌دهند.
منبع:
https://www.verywellhealth.com
https://my.clevelandclinic.org
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
