همه ما کسی را می‌شناسیم که کمی بیش از حد معمول به خودش توجه دارد. ما معمولا کسی را که عکس‌های زیادی از خود در اینستاگرام پست میکند یا در اولین قرار فقط در مورد خودش حرف میزند، با نام شخصیت خودشیفته می‌شناسیم. اما با اینکه این‌ها خیلی صفات خوشایندی نیستند، لزوما خودمحوری را نشان نمی‌دهند. خود‌محورهای واقعی افرادی اند که ملاک‌های اختلال شخصیت خودشیفته را دارند. در این مقاله می‌خوانیم شخصیت های خودشیفته واقعا چه خصوصیاتی دارند و چگونه می‌توانید علایم آنها را در اطرافیان یا نامزدتان شناسایی کنید.
فهرست محتوا
- خودشیفتگی چیست؟
- تعریف رسمی اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟
- علامت هایی که نشان میدهد شما با یک فرد خودشیفته روبرو هستید
- سخن پایانی
خودشیفتگی چیست؟
شخصیت خودشیفته کیست؟ کسانی که از اختلال شخصیت خودشیفته (NPD) رنج می‌برند، رفتارهای تقریبا مشابهی نشان می‌دهند. بیش از همه، آنها به واسطه ویژگی‌های زیر شناسایی می‌شوند:
- عدم همدلی با دیگران
- احساس اهمیت اغراق‌آمیز
- نیاز عمیق به توجه و تحسین بیش از حد
- روابط دایما مشکل‌زا
مقداری از این رفتارها در همه ما وجود دارد. درمانگر، متخصص روابط و نویسنده، ماریان ویسلیچ میگوید: «خودشیفتگی، اعتماد به نفس را برای ریسک کردن، مانند جستجوی ترفیع یا درخواست از یک غریبه جذاب تقویت میکند. اما در شکل اختلال، این حالت احتمالا به مشکلاتی در هویت یا اعتماد به نفس مربوط می‌شود یا به دلیل مشکلات همدلی و صمیمیت باعث ایجاد اصطکاک در روابط می‌گردد. NPD یک اختلال فراگیر در توانایی فرد برای مدیریت هیجانات، حفظ یک احساس پایدار از خود و هویتش و حفظ روابط سالم در کار، دوستی و عشق است».
تعریف رسمی اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، 9 معیار کلیدی را برای اختلال شخصیت خودشیفته ترسیم کرده است. تعریف رسمی اختلال شخصیت خودشیفته عبارت است از:
- احساس اغراق شده از اهمیت خود
- مشغولیت با تصورات موفقیت نامحدود، قدرت، درخشش، زیبایی یا عشق ایده آل
- این باور که آنها خاص و منحصر به فرد اند و فقط می توانند با افراد یا موسسات خاص یا با موقعیت بالا ارتباط داشته باشند یا توسط آنها درک شوند
- نیاز به تحسین بیش از حد
- احساس حق به جانب بودن
- رفتار استثمارگرایانه‌ی بین فردی
- عدم همدلی
- حسادت به دیگران یا اعتقاد به اینکه دیگران نسبت به آنها حسادت می‌کنند
- نشان دادن رفتارها یا نگرش‌های متکبرانه و خودخواهانه
با وجود اینکه ما اکنون این علایم رسمی را در اختیار داریم، شناسایی این افراد همیشه آسان نیست. ویسلیچ میگوید: «هرچند هویت واقعی شخصیت‌های خودشیفته احتمالا در نهایت برای برخی آشکار می‌شود، اما برای بسیاری دیگر، خودشیفته ها ممکن است کوشا، کاریزماتیک، بلند پرواز، منضبط و حتی سرگرم‌کننده به نظر برسند.
بیشتر بخوانید: معرفی انواع اختلالات شخصیت
علامت هایی که نشان میدهد شما با یک فرد خودشیفته روبرو هستید
این یک اختلال جالب است که می‌تواند کمی گیج کننده باشد. از یک طرف، مبتلایان به این عارضه میتوانند در جذب افراد بسیار ماهرانه عمل کنند. جذابیت آنها می‌تواند فریبنده و اعتماد به نفس آنها، آرامش بخش باشد، به همین دلیل است که بسیاری از مردم در دام ارتباط با آنها می افتند. خودشیفته ها باهوش هستند، به همین دلیل است که در به دست آوردن آنچه می‌خواهند خوب عمل می‌کنند.
بنابراین، اگر می‌خواهید بدانید آیا شخصی که با او ملاقات می‌کنید، دچار خودشیفتگی است یا خیر، به ویژگی‌هایی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم، توجه کنید:
- عدم همدلی
فقدان همدلی احتمالا ویژگی اصلی یک فرد خودشیفته است. ویسلیچ میگوید: «این به معنای ناتوانی در شناسایی یا درک تجربیات و احساسات دیگران است. همه چیز درباره خودشان است و همه چیز به آنها تعلق دارد. آنها به آرامی از مرزهای شخصی دیگران فراتر می‌روند، بدرفتاری می‌کنند و دست به تحقیر می‌زنند تا دیگران را به خواسته‌های خود وادار کنند.»
شخصیت خودشیفته اهمیتی نمی‌دهد که دیگران چه احساسی دارند و به ندرت احساسات دیگران را در اعمال یا گفتار خود در نظر می‌گیرند. این می‌تواند خود را به صورت جسمی یا کلامی نشان دهد. برای مثال، شخصیت خودشیفته اغلب بی رحمانه سخن میگوید و از درد و رنجی که با کلمات خود ایجاد میکند غافل است. آنها به بحث های یک طرفه می‌پردازند و وقتی نوبت دیگران می‌رسد که مشکلاتشان را در میان بگذارند، بسیار بی‌اعتنا یا حتی آزرده می‌شوند.
- دستکاری یا کنترلگری
دستکاری یا کنترلگری یکی از نشانه های اصلی دیگری است که احتمالا با یک شخصیت خودشیفته روبرو هستید. توانایی عوضکردن موقعیت به گونهای که با روایت خود سازگارتر باشد، یک ویژگی شخصیتی تکان‌دهنده است که همه افراد خودخواه دارند. «وقتی شخصی تا این حد ماهرانه شما را دستکاری میکند، ممکن است ناگهان متوجه شوید که با غفلت در دام او افتاده‌اید. سال‌ها بعد شما نقاط را به هم وصل می‌کنید و متوجه موضوع می‌شوید. دستکاری مثل روز روشن است، اما ما اغلب متوجه آن نمی‌شویم. خودشیفته‌ها در به دست آوردن آنچه می‌خواهند، استاد اند. و از آنجایی که همدلی ندارند، ممکن است برایشان مهم نباشد که چه هزینه‌ای به دیگران وارد می‌کنند. آنها از دستکاری به‌عنوان ابزاری برای برآوردهکردن ضروری‌ترین نیازهای خود، که معمولا توجه، اعتبار و منزلت است، استفاده می‌کنند.»
- فرافکنی
فرافکنی یعنی یک فرد خود شیفته شخص دیگری را به انجام کاری که خود مرتکب شده، متهم میکند یا نقص‌ها و ترس‌های خود را در شخص دیگری میبیند و عنوان میکند. اغلب اوقات، شخصی که خیانت میکند، به شریک زندگی خود اتهام خیانت میزند. فرافکنی یک دفاع یا یک الگوی ناخودآگاه است که زمانی رخ میدهد که فرد از نظر روانی تهدید می‌شود. نفس خودشیفته همیشه دنیا را برای تهدیدها زیر نظر دارد و اغلب آنها را پیدا میکند. سپس آنها به سرعت دیگران را به خاطر کمبودهای خود سرزنش می‌کنند.
«فرافکنی ناامید کننده است، زیرا شریک زندگی یا دوست شما که مبتلا به این اختلال است، شما را به انجام کارهایی متهم میکند که واقعا انجام نمی‌دهید. این پیش بینی‌ها فقط در مورد بی وفایی و خیانت نیستند، بلکه میتوانند در مورد آسیب پذیری‌ها و ضعف‌های خود افراد خودشیفته باشند. آنها احتمالا شما را به خاطر احساسات منفی‌ای که دارند، سرزنش می‌کنند.»
- سردی عاطفی
شخصیت خودشیفته در رابطه با احساسات خوب عمل نمی‌کند. این متخصص روابط توضیح میدهد: «بودن با یک شریک عاطفی سرد اغلب به این منجر می‌شود که در سخت‌ترین روزهای زندگیتان نیز احساس تسکین نکنید». این ویژگی سردی یا انزوای هیجانی، در هنگام مشاجره خود را نشان میدهد؛ وقتی که یک نفر در حال تجربه و ابراز احساسات مهمی است و فرد خودشیفته پاسخی نمی‌دهد، یا به شیوه ای سرد این کار را میکند. سردی عاطفی می تواند برای شما گیج کننده باشد و ممکن است باعث شود به هر دری بزنید تا گرما و پیوند را با شریک زندگیتان برقرار کنید.
- بازی دادن دیگران به نحوی که آنها به عقلانیت خود شک کنند (پدیده گس لایتینگ)
این اصطلاح در چند سال گذشته بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از منظر تاریخی، اصطلاح چراغ گاز یا گس لایتینگ از نمایشنامه‌ای به نام چراغ گاز در دهه 1930 نشات می‌گیرد، داستانی که در آن شوهری در تلاش برای دیوانه کردن همسرش، مدام شعله چراغ‌های گازی خانه را کم میکند. وقتی زن می‌پرسد چرا نور چراغ ها کم شده است، همسر دست به انکار میزند و میگوید آنها کم سو نیستند. با گذشت زمان، زن تصور میکند دیوانه شده است.
«پدیده چراغ گاز شکلی از سواستفاده عاطفی است که شامل انکار تجربه یک فرد و بیان جملاتی مانند «این هرگز اتفاق نیفتاده» یا «تو خیلی حساسی» می شود. هنگامی که شما بحثی را مطرح می‌کنید که به شما و شریک زندگیتان مربوط می‌شود، آنها از فنونی مانند خودداری یا سنگ‌اندازی در بحث یا انحراف موضوع استفاده می‌کنند. آنها همچنین احساسات شما را دست کم می‌گیرند و اتفاقاتی را که قطعا رخ داده، انکار می‌کنند. این پدیده باعث می‌شود واقعیت خود را زیر سوال ببرید. ممکن است یک آن به خودتان بیایید و متوجه شوید که مدام در حال عذرخواهی هستید و دیگر مثل گذشته آرام و شاد نیستید.»
- عدم مسیولیت پذیری
بودن در یک رابطه، شراکتی است؛ از هر نظر باید داد و ستد صورت گیرد. بخشی از این بدین معناست که وقتی اشتباه می‌کنید، بپذیرید و مسیولیت رفتارتان را قبول کنید. خودشیفته ها معمولا در انجام این کار مشکل دارند. «آنها سعی می‌کنند با دروغ و تقلب از سرزنش فرار کنند. آنها بهانه‌های پیچیده می‌آورند و هر چیزی را توجیه می‌کنند.
«وقتی کسی هرگز مسیولیت کلمات، اعمال و احساساتش را بر عهده نمی‌گیرد، حفظ رابطه چالش برانگیز یا حتی غیرممکن است. پذیرش واقعی مسیولیت برای این افراد بسیار بعید است و با صبر کردن برای آن فقط خود را خسته می‌کنید.»
- کنترل کردن
چیزی که وضعیت را ناامیدکننده‌تر میکند این است که شخصیت خودشیفته اغلب شما را کنترل میکند، در حالی که کاملا به سایر جنبه‌های زندگیتان بی‌علاقه است. مانند بسیاری از ویژگی‌های دیگر، شما ممکن است کنترل را با محبت اشتباه بگیرید. طبیعی است که بخواهید در زندگی شریک زندگی خود سهم داشته باشید، اما دیکته کردن اینکه چه کار کند و چه کار نکند، درست نیست.
ویسلیچ میگوید: «کنترل در رابطه در جایی به اوج می‌رسد که فرد دیگر بدون درخواست اجازه نمی‌تواند قدم از قدم بردارد و شخصیت خودشیفته از کنترل برای منزوی کردن مخاطبش استفاده میکند. رایج‌ترین نشانگان این نوع کنترل عبارتند از اینکه شریک شما همیشه مکان فیزیکی‌تان را زیر نظر دارد، ایمیل‌ها و پیام‌های متنی شما را چک میکند، از ظاهرتان انتقاد میکند و تقریبا تمام تصمیمات مهم را بدون توجه به نظر شما می‌گیرد.»
- بزرگ بینی
«بزرگ بینی، الگویی است که در آن فرد تمایل دارد در دستاوردها، استعدادها، ارتباطات و تجربیات خود اغراق کند. شخصیت خودشیفته باور دارد که وجودش مهم‌تر از دیگران و مطمینا مهم‌تر از شما است.»
- خیانت
متاسفانه، نتیجه هشت نشانه قبلی ناگزیر به خیانت می‌رسد. «نیاز آنها به تحسین و تازگی به قدری گسترده است که به خیانت‌شان به شما منجر می‌شود؛ شرکای رابطه نامشروع، با هیجان‌زدگی، چاپلوسی و بزرگ‌نمایی سطحی مشخص می‌شوند.» آنها ممکن است یک رابطه ثابت با شما داشته باشند و نیازهای دیگری را خارج از رابطه پرورش دهند.
بیشتر بخوانید: معرفی اختلالات روانی
سخن پایانی
ویسلیچ میگوید: «پس از شناسایی و تجربه ارتباط با یک فرد دارای اختلال شخصیت خودشیفته، شاید یاد بگیرید که به افراد کمتر کاریزماتیک، اما بسیار مهربان‌تر توجه نشان دهید. بکوشید تا از آسیب پذیری‌های خود آگاه باشید و به دنبال ویژگی‌هایی بروید که شریک طولانی مدت بهتری را برای‌تان به ارمغان بیاورد. بهتر است به جای صرفا جذابیت ظاهری، برای ویژگی‌های شفقت، مهربانی، احترام و همدلی ارزش قایل شوید و افراد دارای این ارزش ها را جستجو کنید.»
شما بنویسید: چه ویژگی‌های دیگری را در شخصیت خودشیفته می‌شناسید؟ نظرات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید.
منبع:
