اختلال فکری چیست؟
اختلال فکری شامل مختل شدن نحوه سازماندهی و بیان افکار است. این وضعیت باعث نامنظم شدن تفکر می‌شود و به دنبال آن افراد در زمان حرف زدن یا نوشتن به شیوه ای غیرعادی خود را بیان می کنند.
فهرست محتوا
اختلال فکری شامل مختل شدن نحوه سازماندهی و بیان افکار است. این وضعیت باعث نامنظم شدن تفکر می‌شود و به دنبال آن افراد در زمان حرف زدن یا نوشتن به شیوه ای غیرعادی خود را بیان می کنند.
اختلال تفکر رسمی همچنین با عنوان گفتار نامنظم شناخته می شود. مشخصۀ این عارضه، بهم ریختن ساختار یا محتوای فکر است. اختلال فکری یکی از علائم کلیدی اختلال اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک است. از آنجا که این علائم قابل مشاهده اند، می توانند در ارزیابی شدت روان پریشی کمک کننده باشند.
تفکر نیازمند توانایی اندیشیدن دربارۀ یک موضوع و سازماندهی ذهنی آن افکار و سپس اظهار آنها به شیوه ای قابل فهم است. اختلال تفکر می تواند مشکلاتی را در یک یا همه این حوزه ها ایجاد کند.
اختلالات در تفکر با مشکلاتی در عملکرد روزمره، روابط اجتماعی و به زیستی روانشناختی همراه است.
این مقاله پیرامون نشانگان، علل و انواع اختلالات تفکر بحث می کند. همچنین نحوه تشخیص یک اختلال فکری و برخی از گزینه های درمانی موجود پوشش داده می شود.
درحالی که اختلالات فکری با دشواری هایی در فکر و زبان مشخص می شوند، این علائم به خودی خود برای تشخیص کافی نیستند. دلیل آن این است که چنین نشانه هایی می توانند به طور موقت در طی استرس یا خستگی بیش از حد هم رخ دهند.
علائم زیر بسته به فراوانی، شدت و میزان نارسایی‌ای که ایجاد می کنند، می توانند نشان دهنده یک اختلال فکری باشند:
- ناتوانی در ماندن بر سر یک موضوع
- فقدان گفتار کلامی
- گفتار سریع و پُر فشار
- عدم انسجام
- گفتار غیر منطقی
- قطار سرگردان افکار
سایر علائمی که می توانند با اختلالات فکری مرتبط باشند عبارتند از هذیان ها، توهمات، قضاوت ضعیف، تغییرات حرکتی، بی قراری، فقدان هیجان، فقدان اظهار خود و پارانویا.
چنین علائمی با عارضه هایی شامل اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو و روان پریشی ارتباط دارند.
اختلالات تفکر توسط یک متخصص مراقبت بهداشتی تشخیص داده می شوند. تشخیص معمولاً شامل پرسیدن سوالات باز پاسخ از افراد و ارزیابی پاسخ های کلامی آنان است.
چندین ابزار ارزیابی وجود دارد که می تواند برای بررسی اختلالات فکری مورد استفاده قرار گیرد. از جمله:
- آزمون لکه های جوهر رورشاخ: آزمون لکه های جوهر رورشاخ یک تست فرافکن است که در آن مجموعه ای لکه های جوهر مبهم به افراد نشان داده می شود. سپس متخصصان سلامت روان برای جستجوی علائم اختلال تفکر می توانند از یک سیستم نمره دهی برای تفسیر پاسخ های کلامی افراد استفاده کنند.
- شاخص اختلال تفکر (TDI): در این ارزیابی، یک متخصص سلامت روان با فرد وارد گفتگو می شود و این گفتگو را ضبط و رونویسی می کند. سپس TDI که با نام شاخص دلتا نیز شناخته می شود، برای ارزیابی تبادلات مورد استفاده قرار می گیرد که شامل نگاه کردن به ۲۳ حوزه مختلف است که ممکن است نشانه یک نارسایی فکری باشند.
- مقیاس ارزیابی فکر، زبان و ارتباط (TLC): این مورد یکی از مقیاس های پرکاربرد اختلالات فکری است. این ابزار شامل انجام مشاهدات و تکمیل امتیازدهی شدت بر پایه تعریف جنبه های متفاوت اختلالات تفکر است.
خیلی از عارضه های پزشکی نیز می توانند بر عملکرد زبان کلامی و نوشتاری تأثیر بگذارند. از جمله:
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلال نقص توجه – بیش فعالی
- اختلالات غدد درون ریز
- ناشنوایی
- عفونت ها
- ناتوانی های عقلی
- اختلالات سوخت و ساز
- مصرف مواد
- ضربه مغزی تروماتیک
- کمبود ویتامین ها
پزشک نیاز دارد تا پیش از تشخیص اختلال فکری، احتمال وجود عوامل پزشکی زیربنایی را رد کند. دکتر ممکن است علاوه بر ارزیابی گفتار فرد، برای بررسی سلامت کلی و سایر عارضه های پزشکی، معاینه جسمی و تست های آزمایشگاهی را نیز اجرا کند.
ناهنجاری های زبانی به دلیل استرس و کمبود خواب در گفتار روزانه بسیار رایج اند. نشریۀ پزشکی جان هاپکینز اشاره می کند که شدت و فراوانی علائم، در زمان تشخیص گذاری حائز اهمیت است.
تشخیص یک اختلال فکری شامل مشاهده و ارزیابی پاسخ های کلامی فرد به سؤالات است. افزون بر این ارزیابیها، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی باید سایر عارضه هایی را که می توانند به علائم مشابه اثرگذار بر گفتار بیانجامند، رد کنند.
علل
علل دقیق اختلالات فکری شناخته نشده اند. با این حال، باور بر این است که متغیرهای زیادی در این مسئله نقش دارند، از جمله ژنتیک، ناهنجاری های مغزی و عوامل محیطی.
تفکر نامنظم در بسیاری از عارضه های سلامت روان از جمله اسکیزوفرنی دیده می شود. در مورد اسکیزوفرنی، برخی تحقیقات پبشنهاد می کنند که این عارضه با ناهنجاری هایی در ساختار معنایی مغز مرتبط است.
هر نوع اختلال فکری، مجموعه نشانگان خودش را دارد که در فرایند تفکر اخلال ایجاد می کنند. با این حال، در هر مورد، نابسامانی در سازماندهی و اظهار ایده ها و افکار فرد دیده می شود.
برخی از انواع مختلف اختلالات فکری شامل موارد زیر است:
- الوجیا: این اختلال فکری با فقر کلامی مشخص می شود و در افراد دچار اسکیزوفرنی یا دمانس شایع است. پاسخ این افراد اغلب ناگهانی و ناکامل است.
- قفل شدگی: افراد دچار اختلالات فکری ممکن است در میان جمله، صحبت کردن را متوقف سازند و مدت زمان زیادی را مکث کنند. آنها وقتی به حرف زدن ادامه می دهند، اغلب موضوعی کاملاً متفاوت را آغاز می کنند.
- تفکر پیرامونی: این نوع تفکر نامنظم شامل جزئیات غیر ضروری زیادی می شود که اغلب غیر مستقیم یا حتی بی ربط به هدف اصلی گفتگو هستند.
- تفکر جیرینگی یا قافیه دار: این مورد شامل استفاده از کلمات بر پایه صدای آنها و نه معنای شان است، که در بردارنده واژگان ریتمیک یا متجانس می شود.
- اکولالیا: این شامل تکرار جملات طرف مقابل است. افراد ممکن است صداها یا کلماتی را که از دیگران می شوند، تکرار کنند.
- اختراع واژگان: این مورد شامل ابداع واژگان جدید به صورت خودبه‌خودی است. این کلمات بی معنا و غیرقابل تشخیص اند اما افراد آنها را وارد گفتار خود می کنند.
- تفکر مماس: این نوع از تفکر نامنظم شامل عبور از یک ایده به سمت ایده دیگر است. این ایده ها به طور سطحی با هم مرتبط اند اما هرگز هدف اصلی را درک نمی کنند.
- سالاد کلمات: این مورد شامل مخلوطی از واژگان و عبارات تصادفی است که نامفهوم اند.
بیشتر بخوانید: انواع اختلالات شخصیت
این ها مشخصه های انواع اختلالات فکری به علاوه علائم اختلال تفکر رسمی هستند.
درمان هایی وجود دارند که می توانند به افراد در مدیریت نشانه های اختلالات فکری شان کمک کند. در زیر به برخی راهبردهای درمانی که ممکن است در این زمینه به کار روند، اشاره می کنیم.
روان درمانی
روان درمانی ممکن است برای کمک به افرادی که علائم تفکرات هذیانی یا تحریف شده را تجربه می کنند، مفید باشد. بسته به علائم فرد انواع روان درمانی می تواند مورد استفاده قرار گیرد:
- درمان شناختی رفتاری: این روش می تواند در شناسایی و تغییر افکار تحریف شده به افراد کمک کند.
- خانواده درمانی: این درمان می تواند به خانواده ها کمک کند تا یاد بگیرند برای حمایت از شخص مورد علاقه شان که دچار اختلال تفکر است، چه کارهایی می توانند انجام دهند.
- گروه درمانی: این مورد می تواند برای تمرین مهارت ها و یافتن حمایت مفید باشد.
- دارو درمانی: داروها ممکن است گاهی برای کمک به تسکین علائم مرتبط با اسکیزوفرنی یا اختلالات سایکوتیک تجویز شوند. چنین داروهایی ممکن است شامل ضد روان پریشی ها، ضد افسردگی ها و تثبیت کننده های خُلق باشند.
- مقابله: علاوه بر روان درمانی و داروها، افراد دچار اختلالات فکری می توانند از آموزش مهارت های زندگی و حمایت های اجتماعی نیز نفع ببرند.
- آموزش مهارت های اجتماعی: از آنجا که مشکلات در تفکر نامنظم بر ارتباطات اثر میگذارد، میتواند چالش هایی را در روابط ایجاد کند. یادگیری و تمرین مهارت های اجتماعی می تواند به افراد دارای اختلالات فکری کمک کند تا شیوه هایی را برای بهبود توانایی برقراری ارتباط خود پیدا کنند و روابط شان را از نابودی نجات دهند.
- حمایت اجتماعی: حمایت اجتماعی نیز برای این افراد ضروری است. خانواده درمانی و گروه های حمایتی ممکن است هم برای افراد مبتلا و هم برای اعضای خانواده و عزیزان شان اثربخش باشند.
- مدیریت استرس: از آنجا که گاهی استرس می تواند علائم عارضه هایی همچون اختلال اسکیزوفرنی را بدتر کند، فنون آرامسازی نیز می توانند مفید باشند.
سخن پایانی
اگر علائم یک اختلال فکری را تجربه می کنید که بر توانایی تان در برقراری ارتباط اثر گذاشته است، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید. آنها علائم شما را ارزیابی کرده و تشخیص گذاری می کنند. دریافت تشخیص صحیح، بهترین روش برای کسب اطمینان از دریافت یک درمان مناسب است که می تواند در مدیریت علائمی که تحت تجربه اش هستید، به شما یاری برساند.
مرکز مشاوره سها به عنوان بهترین کلینیک روانشناسی در تهران آماده ارائه برترین خدمات مشاوره روانشناسی به صورت آنلاین، تلفنی و حضوری می‌باشد.
منبع: verywellmind.com
نوشتۀ کندرا چری – بررسی توسط دکتر بی بلاک – ۲۰۲۲
